Ένας Έλληνας στα βάθη της Ρωσίας
Συνέντευξη στο AVANTGARDE του Μάριου Μιχαηλίδη από την πόλη Naberezhnye Chelny (Δημοκρατία τουΤαταρστάν)
Ο Μάριος Μιχαηλίδης, εκπαιδευτικός, με μακρόχρονη εμπειρία σπουδών, εργασίας και ζωής στη Γερμανία, εδώ και κάμποσους μήνες ζει με τη γυναίκα του Ιρίνα, φαρμακοποιό, στη γενέτειρά της, ένδοξη βιομηχανική πόλη Naberezhnye Chelny, πόλη των περίφημων φορτηγών KAMAZ, που απέχει πάνω από 1000 χιλιόμετρα από τη Μόσχα και όπου για μισό εκατομμύριο κατοίκους είναι ο μοναδικός Έλληνας… Πώς βλέπει η ζωή στα βάθη της Ρωσίας ένας Έλληνας; Πόσο διαφέρει η καθημερινότητά του από την καθημερινότητα ενός συνταξιούχου Έλληνα εν μέσω της πανδημίας; Αδράξαμε την ευκαιρία και ρωτήσαμε τον κύριο Μιχαηλίδη για τα πάντα…
Πώς ζήσατε το χειμώνα στο Naberezhnye Chelny;
Για μένα αυτός ο χειμώνας είναι πρωτόγνωρος, παρόλο που έχω ζήσει 15 χρόνια συνολικά στη Γερμανία, ξέρω από χειμώνα εκτός Ελλάδας, αλλά αυτό το πράγμα εδώ είναι πρωτόγνωρο, δεν σε ενοχλεί! Η Ιρίνα έχει γεννηθεί στα Ουράλια, πολύ ψηλά. Μου αρέσει ο χειμώνας εδώ, είναι ξηρό το κλίμα, εδώ είμαστε σε παραποτάμια πόλη. Αυτό όμως που έπρεπε να μάθω είναι να περπατάω στο πάγο χωρίς να κάνω πατινάζ../ Άλλαξα τα πολύ καλά ελληνικά παπούτσια ορειβασίας που δεν κάνουν για πάγο, και πήρα συνηθισμένο ρωσικό παπούτσι για πάγο και έτσι κυκλοφορώ. Ήταν το μόνο αντικείμενο μάθησης! Κατά τα άλλα εγώ ζεσταίνομαι..
Τι καιρό έχει εκεί τώρα;
6-7 βαθμούς την ημέρα, το βράδυ μπορεί να πέσει κατά 2 βαθμούς. Λιώνουν τα χιόνια, έχουμε πάρα πολύ νερό, πάρα πολύ λάσπη. Σε δύο βδομάδες η λάσπη θα στεγνώσει και θα έρθει η άνοιξη. Το αξιοσημείωτο είναι ότι το μεγάλο ποτάμι, Κάμα, παραπόταμος του Βόλγα, είναι παγωμένο. Τώρα αρχίζει κάπως και παίρνει τα χρώματα του νερού.
Έχετε ζήσει πολλά χρόνια στη Γερμανία, που την έχετε σαν δεύτερη σας πατρίδα. Τώρα έχετε Τρίτη πατρίδα, τη Ρωσία. Πώς σας προέκυψε; Λόγω συζύγου ή είχατε από παλιά μια έλξη;
Θα έλεγα, ότι οι σχέσεις μου με τη Ρωσία είναι αρκετά παλιές.
Η πρώτη μου επαφή έγινε λίγο πριν από τη χούντα, όταν στο δικηγορικό γραφείο του πατέρα μου στη Θήβα ήρθε σταλμένη από τον Ελληνοσοβιετικό σύνδεσμο η αυτοβιογραφία του Γούρι Γκαγκάριν, την οποία την «έφαγα». Το σπίτι μου διέκειτο φιλικά προς τη Σοβιετική Ένωση, προς τον Σοσιαλισμό, επομένως είχα αυτή την πνευματική επαφή από μικρός. Μετά από κάνα δυο χρόνια ήρθαν στο σπίτι μας τα άπαντα των κλασσικών συγγραφέων, μια δεκάτομη σειρά, από την οποία μόνο ο πρώτος τόμος ήταν του Εμίλ Ζολά, οι άλλοι ήταν Τολστόι και Ντοστογιέφσκι. Την τρίτη και τετάρτη δημοτικού προσπαθούσα να διαβάσω τον Πόλεμο και Ειρήνη, ό,τι καταλάβαινα. Επομένως, είχα μια πνευματική επαφή και ολόπλευρη συμπάθεια προς τη Σοβιετική Ένωση και προς τον πυρήνα της που ήταν η Ρωσία. Αργότερα, στη Γερμανία αναπτύχθηκαν ιδιαίτεροι ιδεολογικοί και πολιτικοί δεσμοί που συνεχίστηκαν και στην Ελλάδα. Κάθε φορά έλεγα: «Να πάμε με το Lev Τours στη Σοβιετική Ένωση!» και κάθε φορά λέγαμε του χρόνου. Τελικά πήγαμε στη Βουλγαρία…
Η εικόνα της σημερινής Ρωσίας διαφέρει από αυτή που είχατε στα νιάτα σας; Βέβαια, δεν υπάρχει η Σοβιετική Ένωση, αλλά υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα γνώριμα για σας;
Πιστεύω, ότι η Ρωσική Ομοσπονδία έχει κρατήσει πολύ περισσότερα στοιχεία της ζωής και της οργάνωσης της Σοβιετικής Ένωσης από ό,τι οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Βλέπω στοιχεία και της ψυχοσύνθεσης του λαού που έβλεπα κυρίως στον Τολστόι και που είχα διαβάσει και στο Γκαγκάριν. Βλέπω ακόμα υπολείμματα ή αναβιώσεις του σοσιαλιστικού τρόπου οργάνωσης στην καθημερινότητα. Για παράδειγμα, κάναμε το εμβόλιο στην κλινική, στην οποία αντιστοιχούμε οικιακά, σήμερα πήγαμε για να κάνει η Ιρίνα τσεκάπ, έχει παραμείνει το καθεστώς του τσεκάπ, δωρεάν, σε κρατική πολυκλινική.
Τι περιλαμβάνει αυτό; Ποιες εξετάσεις;
Εξετάσεις αίματος και ούρων, επίσκεψη σε οφθαλμίατρο, νευρολόγο, γυναικολόγο, ακτινογραφία..
Αυτές οι εξετάσεις γίνονται τακτικά και για όλους;
Ναι, για όλους, κάθε δύο χρόνια. Κάθε άνθρωπος, μετά τα 40 πρέπει οπωσδήποτε να κάνει αυτές τις εξετάσεις. Αυτό είναι απίστευτο για τις δυτικές χώρες.
Σας έρχεται κάποια ειδοποίηση;
Μας ειδοποιούν. Βέβαια, μιλάω για την Ιρίνα, που είναι πολίτης της χώρας, εγώ ακόμα δεν έχω χαρτιά μόνιμης διαμονής, θα αποκτήσω όμως, θα μπω κι εγώ στο σύστημα της ασφάλειας εδώ της Ρωσίας. Επομένως, έχει παραμείνει η δημόσια υγεία, παρόλο που υπάρχει και η ιδιωτική. Έχουν παραμείνει και τα σχολεία όπου έχουν γίνει κάποιες αλλαγές και προσαρμογές, αλλά και τα σχολεία και τα πανεπιστήμια διατηρούν ένα πολύ καλό επίπεδο.
Γενικά, οι υπηρεσίες λειτουργούν σε πολύ καλό επίπεδο. Ας πούμε, το θέμα του εκχιονισμού: εκχιονίστηκε ό,τι μπορούσε να εκχιονιστεί, εδώ πέρα μιλάμε για μια πόλη που έχει μήκος 60 χλμ, έχει ατελείωτους ποδηλατοδρόμους, τους οποίους είχαν εκχιονίσει μέχρι την κρούστα του πάγου, ειδάλλως θα έπρεπε να μπούμε μέχρι τα γόνατα στο χιόνι. Οι δρόμοι, οι οδικές αρτηρίες καθαρίζονταν μέχρις ασφάλτου, δεν υπήρχε ίχνος χιόνι στην πορεία των αυτοκινήτων. Τέτοια λειτουργία των δήμων είναι ζηλευτή. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν πόσο έχει ανακάμψει η Ρωσία μετά τη φοβερή κρίση της δεκαετίας του ‘90, και όχι μόνο στρατιωτικά ή πολιτικά, αλλά και οικονομικά και από την άποψη της οργάνωσης της καθημερινότητας. Βέβαια, κι εδώ έχει μπει βαρύς καπιταλισμός, οι μισθοί και οι συντάξεις είναι χαμηλοί, παρόλο που το κόστος της ζωής είναι στο μισό της Ελλάδας. Ο κόσμος έχει «τσιμπήσει» προς τον καταναλωτισμό, κάνει δυο δουλειές και έχει μπει σε αυτό το κυνήγι: αυτοκίνητο, σπίτι και να σπουδάσουν τα παιδιά τους.
Μα αυτό το τρίπτυχο της ευημερίας υπήρχε και στη Σοβιετική Ένωση: διαμέρισμα, αυτοκίνητο, ντάτσα…
Μόνο το διαμέρισμα εδώ το έδιναν τα εργοστάσια. Είδαμε μάλιστα στο μουσείο της Ιστορίας την απόφαση του ΚΚΣΕ από τις 14 Αυγούστου του 1969 για την ίδρυση της πόλης και του εργοστασίου «ΚΑΜΑΖ». Όλα έγιναν με προγραμματισμό, υπολόγισαν πόσο κόσμο έχουν. Είναι μια πόλη που μου θυμίζει την Αμερική. Το 2017 ήμουν στο Κολοράντο, Νιου Μεξικό, Τέξας. Η αραιοκατοίκηση της Αμερικής είναι και εδώ και, μάλιστα, είναι προκλητικη! Οι άνθρωποι μέσα σε αυτή τη στέπα, την αχανή, έχτιζαν σε μεγάλη απόσταση τα κτίρια. Επίσης, είναι φοβερό το γεγονός ότι πριν από 50 χρόνια σχεδίασαν μια πόλη, η οποία σήμερα, με αυτή την υποδομή, είναι βιώσιμη, οι μεγάλες οδικές αρτηρίες δεν έχουν πήξει, οι μεγάλοι λεωφόροι αντέχουν την κίνηση που δεν υπολόγιζαν τότε. Κι όμως, η πόλη λειτουργεί και είναι φανταστικό αυτό. Μια πόλη 530.000 κατοίκων που έχει και τα χαρακτηριστικά της επαρχίας. Έχει πολλούς νέους ανθρώπους, 35-40 ετών. Τώρα, που ζούσαν οι άνθρωποι όταν χτιζόταν αυτή η πόλη; Δυο οικογένειες σε ένα δωμάτιο! Κι όμως, γλεντούσανε, τα έπαιρναν όλα αψήφιστα, ζούσαν την περιπέτεια της ζωής τους! Ζούσαν σε ξύλινα βαγονάκια και τα πιτσιρίκια ζούσαν μέσα στα χιόνια. Οι καταστάσεις της ζωής ήταν μεν σκληρές, αλλά μέσα στα πλαίσια ενός επαναστατικού, όπως το βλέπω εγώ, ενθουσιασμού, ότι φεύγουμε από όλη τη Σοβιετική Ένωση και πάμε να χτίσουμε με μαγκιά μια νέα πόλη… Όταν ήρθαν οι νέοι άνθρωποι να χτίσουν αυτή την πόλη, ό μέσος όρος ηλικίας ήταν 23 χρόνια. Και έχτισαν μια υπέροχη πόλη!
Το περίφημο εργοστάσιο «ΚΑΜΑΖ» παραμένει κρατικό;
Είναι μετοχική εταιρεία, στην οποία το ρωσικό κράτος κατέχει το νομίζω το 47%, κατέχουν οι ιδιώτες, κατέχει η MERCEDES 20 και κάτι. Μπήκαμε στο εργοστάσιο, μας έβαλε μέσα μια φίλη της Ιρίνα. Είδαμε τη γραμμή παραγωγής των καμπινών των MERCEDES και ΚΑΜΑΖ. Τις υπερσύγχρονες καμπίνες η MERCEDES κατασκευάζει εδώ, είδαμε τα ελασματουργεία που επεξεργάζεται το χοντρό μέταλλο, το οποίο και αυτό το κατασκευάζουν εδώ, μυρίσαμε βαριά βιομηχανία! Στη γραμμή παραγωγής τα πράγματα ήταν αποστειρωμένα. Αλλά στις στράντζες του ελασματουργείου ήταν οι φωτιές, οι καπνοί, εικόνες που έχουμε δει στον κινηματογράφο. Συνολικά στο εργοστάσιο δουλεύουν 32.000 άτομα! Είναι έξω από την πόλη. Η επιφάνεια του είναι πάνω από 1.5000 τετραγωνικά μέτρα! Μας έλεγε προχθές ένας φίλος, συνταξιούχος ιπτάμενος μηχανικός αεροσκαφών, ότι όταν πλησίαζε το αεροπλάνο την πόλη και κοιτάζαν οι επιβάτες κάτω, έβλεπαν μία πόλη που ήταν το Νάμπερεζνι Τσελνί και δύο πόλεις που ήταν το ΚΑΜΑΖ!
Υπάρχουν Έλληνες στο Naberezhnye Chelny;Ή είστε ο μοναδικός;
Μου φαίνεται ότι εξ Ελλάδας Έλληνας είμαι μοναδικός! Γελάμε και λέμε ότι εκπρόσωπώ την 172η εθνότητα: η πόλη, πλην εμού, έχει 171 εθνότητες! Γιατί έχουν έρθει εδώ άνθρωποι από όλη τη Σοβιετική Ένωση. Η οικογένεια μιας φίλης μας είχε έρθει από τη Σαχαλίνη, η οικογένεια της Ιρίνα – από τα Ουράλια.
Πως σας αντιμετωπίζουν εκεί;
Καταρχήν, η αντιμετώπιση χωρίς να ξέρουν ότι είμαι Έλληνας απέναντι σε έναν ξένο είναι ευγενική και αμήχανη. Διότι οι άνθρωποι εδώ βρίσκονται πλέον στα βάθη της Ρωσίας και δεν υπάρχει μεγάλη τριβή με ξένους. Όταν ακούσουν Ελλάδα, ιδιαίτερα οι μορφωμένοι άνθρωποι, αντιμετωπίζουν το σύμπλεγμα Αρχαία Ελλάδα και Βυζάντιο με μεγάλο σεβασμό, με μεγάλη εγκαρδιότητα. Βέβαια, όταν προχωρήσει η κουβέντα και φτάσουμε στα δύσκολα, ότι η Ελλάδα συμμετέχει στο εμπάργκο και για αυτό το λόγο δεν υπάρχει η ελληνική γραβιέρα στα σουπερμάρκετ και ότι τα λεμόνια είναι Τουρκίας και όχι Ελλάδας, ε, εκεί δεν είναι καλά πληροφορημένοι για τις εξελίξεις, ανοίγουν τα μάτια τους διάπλατα γιατί δεν καταλαβαίνουν, σου λένε Εμείς αγαπάμε την Ελλάδα, οι Έλληνες αγαπάνε εμάς, πως γίνεται αυτό; Έλα ντε, γίνεται…
Έχουν έρθει άνθρωποι από κει στην Ελλάδα;
Ναι, οι μισοί γνωστοί μας έχουν έρθει. Σαντορίνη και άλλα νησιά. Είναι μέσα τους οι αναμνήσεις από τη σχολική τους εκπαίδευση, έχουν ξεχωριστό βιβλίο για τους μύθους, για την Αρχαία Ελλάδα.
Ο κόσμος είναι θρήσκος εκεί ή όχι;
Δεν έχω μια πλήρη εικόνα σε ποσοστά, πόσος κόσμος δηλαδή είναι θρήσκος και πόσος όχι. Επίσης, πρέπει να πούμε ότι εδώ βρισκόμαστε σε μια Δημοκρατία με μουσουλμανική πλειοψηφία, οι τάταροι είναι μουσουλμάνοι, οι άνθρωποι συμπεριφέρονται μεταξύ τους πάρα πολύ φιλικά…Κερνάνε τους χριστιανούς στο Μπαϊράμι, οι χριστιανοί τους κερνάνε το Πάσχα..
Πως αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι το θέμα της πανδημίας εκεί;
Όπως φαίνεται, δεν εκτέθηκε ο κόσμος σε αυτή την τηλεοπτική πανικολογία που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα. Έγινε πολύ μεγάλη συζήτηση μέσα στους κόλπους της ιατρικής επιστήμης, μπήκαν στην κουβέντα και ακαδημαϊκοί, σχετικοποιήθηκε ο κίνδυνος από τον ιό περίπου προς την κατεύθυνση που έχει ακουστεί στην Ελλάδα από συνεντεύξεις του καθηγητή Ιωαννίδη από την Αμερική. Ο κόσμος είναι ψύχραιμος, υπομονητικός, καταλαβαίνει ότι θα ζήσει με τον ιό αυτό, έχει αρρωστήσει πάρα πολύς κόσμος, ή στο πόδι, ή με λίγο πυρετό, πολλές φορές δεν πάνε να κάνουν καν το τεστ. Οι νεαρές ηλικίες που νόσησαν δεν έπαθαν τίποτα, μετά από 2-3 μέρες συνήλθαν, δεν ασχολήθηκαν καν με το αντικείμενο. Ούτε υπάρχει καμιά πρεμούρα για το εμβόλιο.
Τα μαγαζιά ανοιχτά;
Τα πάντα όλα! Εδώ όλα είναι ανοιχτά, πήγαμε να ακούσουμε ένα κοντσέρτο, θα ξαναπάμε για να δούμε τον Επιθεωρητή του Γκόγκολ.
Ρωσικό Δραματικό Θέατρο «Μαστεροβιγιε (Τεχνίτες)»
Υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των ατόμων;
Το θέατρο ήταν γεμάτο. Μπήκαμε μέσα με θερμομέτρηση, με υποχρέωση μάσκας, τώρα την ώρα της παράστασης οι μισοί δεν φορούσαν μάσκα. Στο διάλειμμα μας έβγαλαν όλους έξω στο φουαγιέ για να αερίσουν το χώρο μέσα. Στον κοντσέρτο που πήγαμε είχαν βάλει τις θέσεις μία παρά μία, αλλά ο κόσμος δεν το τηρούσε.
Φουαγιέ του θεάτρου «Μαστεροβιγιε (Τεχνίτες)»
Στα εστιατόρια;
Κανονικά! Πήγαμε, καθίσαμε, φάγαμε.
Υπάρχει κάποια απόσταση ανάμεσα στα τραπέζια;
Ίσως να είχαν απομακρύνει λίγο τα τραπέζια, ανεπαίσθητα. Υπήρχαν κάποια πιο αυστηρά μέτρα πριν την Πρωτοχρονιά, τα εστιατόρια έκλειναν πιο νωρίς. Στο πρώτο λοκντάουν είχαν κλείσει τα μαγαζιά για 2-3 βδομάδες περίπου.
Υπάρχει κάποιος περιορισμός στις μετακινήσεις;
Κανένας. Σήμερα μπήκαμε στο τραμ, που είναι από την εποχή του Μπρέζνιεφ ακόμα, με μάσκα, χωρίς να αστυνομεύεται, χωρίς επιτήρηση. Οι μετακινήσεις ανάμεσα στις πόλεις είναι ελεύθερες.
Η εικόνα της υγειονομικής επιτήρησης;
Αυτή τη στιγμή από τα 5 νοσοκομεία, έχουν αποχαρακτηριστεί ως νοσοκομεία αναφοράς covid τα 4. Έχει καθαρίσει η πόλη ουσιαστικά. Και την άνοιξη προέτρεψαν τον κόσμο να βγει στον ήλιο και τον αέρα. Το ρωσικό ήλιο, καταλαβαίνετε. Παρόλα αυτά , προέτρεπαν τον κόσμο να βγει, να αθληθεί, εντελώς κόντρα σε αυτή την παράνοια που ζούμε στην Ελλάδα, που μας έκλεισαν στα σπιτόκουτα για να αρρωστήσουμε χειρότερα με τη δυνατότητα να περπατάμε μόνο στους πεζόδρομους. Είναι τρομερό αυτό. Εδώ αξιοποιήθηκε το τεράστιο δίκτυο δρόμων που έχει η πόλη και, ιδιαίτερα, ο παραποτάμιος δρόμος μαζί με το δάσος. Είναι απίστευτη η διαφορά.
Σε τι οφείλεται αυτό, τι λέτε;
Πιστεύω ότι στην Ευρώπη κυριάρχησε ένα μοντέλο διαχείρισης πανδημίας που εγείρει πολύ σοβαρά ερωτήματα: ό,τι καταστρέφεται μπορεί να αγοραστεί από κάποιον άλλον που έχει πολλά λεφτά τζάμπα και βερεσέ. Είδαμε ότι και στις ΗΠΑ, παρόλη τη χλεύη που υπέστησαν και εδώ, και στην Κίνα ακολουθήθηκε το εναλλακτικό μοντέλο. Το οποίο είναι επιστημονικό, έγιναν πολύ σοβαρές κουβέντες, όπου συμμετείχαν ακαδημαϊκοί επιδημιολόγοι που είπαν, ναι, υπάρχει σχετικός κίνδυνος αλλά πρέπει να ενισχυθεί ο κόσμος, να δυναμώσει το σώμα του και τα λοιπά. Και ένα τρίτο χαρακτηριστικό είναι μάλλον χαρακτηριστικό του ρωσικού λαού: είναι σκληρός ο κόσμος εδώ, έχουν τα χαρακτηριστικά που είχαν οι Έλληνες πριν 40-50 χρόνια. Δεν το λέω αρνητικά. Είναι αρνητικό για μας, τους Έλληνες. Εμείς από το ΄80 και μετά αλλάξαμε φυσιογνωμία. Ο κόσμος εδώ είναι φιλόξενος, είναι Ελλάδα, επαρχία του 1960! Εδώ αυτό είναι καθημερινότητα. Έχει, λοιπόν, αυτά τα χαρακτηριστικά της αντοχής και της σχετικοποίησης του κινδύνου, ειδικά, όταν αυτή η χώρα έχασε πάνω από 20 εκατομμύρια στον πόλεμο… Νομίζω ότι παίζει ρόλο μια μαχητική ψυχολογία του κόσμου. Δεν μιλάνε με αυτό τον πανικό της Ελλάδας! Εδώ ο κορωνοιός δεν είναι καν στις συζητήσεις μεταξύ των ανθρώπων. Ενώ στην Ελλάδα η πρώτη κουβέντα μετά το καλησπέρα είναι τι κάνετε με τον ιό, κάνατε το εμβόλιο, αυτά. Εδώ δεν είναι καν στην καθημερινή συζήτηση.
Η καθημερινότητα σας πως είναι;
Η καθημερινότητα μας δεν είναι αντιπροσωπευτική του κόσμου γιατί εμείς δεν δουλεύουμε. Ξυπνάμε κατά τις 5 παρά, γιατί ο ήλιος εδώ βγαίνει νωρίς, φτιάχνουμε πρωινό, αν δεν έχουμε κάποια άλλη δουλειά να κάνουμε βγαίνουμε βόλτα στο χιόνι κατά μήκος του ποταμού. Μένουμε πολύ κοντά στο ποτάμι και στο δάσος. Συναντιόμαστε συχνά με τους φίλους μας σε σπίτια, με πάρα πολλά φαγητά στο τραπέζι, που δεν μπορείς να τα φας σε μια καθισιά. Δεν έχουμε καταλάβει πως πέρασε 1,5 μήνας εδώ.
Υπάρχει εγκληματικότητα;
Ορατή σε μας όχι. Δεν φοβόμαστε και ούτε φοβούνται οι φίλοι μας και οι συγγενείς να κυκλοφορήσουμε αργά ή σε μέρη απομονωμένα. Μπαίνουμε σε ένα δασάκι εδώ που σε αντίστοιχο στην Ελλάδα θα τρόμαζα να μπω. Κυκλοφορούν γυναίκες μόνες, μικρές, μεγάλες, παιδιά. Δεν αισθανόμαστε απειλή.
Υπάρχει ρατσισμός;
Όχι, όχι, ποτέ δεν υπήρχε. Ούτε υπάρχουν αντιπαραθέσεις μεταξύ των τατάρων και ρώσων. Όλες οι ανακοινώσεις, επιγραφές στα τραμ, πινακίδες στο δρόμο, όλα είναι δίγλωσσα. Υπάρχει σεβασμός στην κουλτούρα των τατάρων, υπάρχουν κανάλια τατάρικα, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα από τη συμβίωση των διαφορετικών εθνοτήτων και εδώ να το πούμε ιδιαίτερα για την Ελλάδα, από τη συμβίωση του ισλάμ με τον χριστιανισμό, που είναι ακανθώδες ζήτημα. Αρκετοί φίλοι της Ιρίνας είναι μουσουλμάνοι και μάλιστα μετά την αλλαγή, για λόγους ιδεολογικού κενού ή άλλων αναζητήσεων, άλλος έμαθε αραβικά για να διαβάζει το Κοράνι στο πρωτότυπο. Μάλιστα, εγώ λέω όταν μάθω σε ανεκτό βαθμό τα ρώσικα να μάθω και τατάρικα, τα οποία μοιάζουν με τα τούρκικα, που γνωρίζω λίγο. Η πολυεθνικότητα ειναι ο πλούτος της Ρωσίας. Ας μην ξεχνάμε: παρόλο που δεν το λένε στα Δυτικά πανεπιστήμια, οι πρώτες διαπολιτισμικές έρευνες στην ψυχολογία έγιναν στη Σοβιετική Ενωση.
Θα συμβουλεύατε τους Έλληνες να πάνε στη Ρωσία, να την ανακαλύψουν για τον εαυτό τους;
Αξίζει να έρθουν εδώ. Καταρχάς, είναι μια μεγάλη χώρα, μεγάλη δύναμη. Διαβάζουμε και ακούμε ότι τα πανεπιστήμια βρίσκονται σε πολύ υψηλό επίπεδο, ιδιαίτερα τα κεντρικά πανεπιστήμια, του Λομονόσοφ, του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας, του Καζάν. Πήγαμε και είδαμε το Πανεπιστήμιο Καζάν, πολύ ωραίο, είδαμε και τη βιβλιοθήκη. Βέβαια, υπάρχουν δύο αντικίνητρα στην Ελλάδα για τους επιστήμονες να έρθουν εδώ. Το πρώτο είναι η χαμηλή διάδοση της ρωσομάθειας. Εγώ να σας πω την αλήθεια όταν ξεκίνησα από την Ελλάδα με την Ιρίνα να διαβάζω ρωσικά είδα ότι δεν διαδίδεται η ρωσική γλώσσα. Και δεν είναι διαδεδομένη γιατί κυριαρχούν μονόπλευρα τα αγγλικά και οι δυτικές γλώσσες, ενώ θα έπρεπε και στην εκπαίδευση να μπει η γλώσσα μιας τεράστιας χώρας, μια γλώσσα που έχει σχέση με την ελληνική. Και ο δεύτερος λόγος είναι οι σχετικά χαμηλές αμοιβές για τους νέους επιστήμονες για να έρθουν να δουλέψουν. Δηλαδή, υπάρχει κόσμος που πηγαίνει να δουλέψει στην Κίνα, στα ναυπηγεία της Κίνας, δουλεύει εκεί με αγγλικά, οι αμοιβές των κινέζων στους ξένους τουλάχιστον επιστήμονες είναι ψηλές.. Πιο εύκολο είναι για έναν Έλληνα που έχει μάθει αγγλικά από μικρό παιδί να πάει Αγγλία, ΗΠΑ ή Αραβικά Εμιράτα. Νομίζω ότι η Ρωσία ως κράτος πρέπει να βοηθήσει την ανάπτυξη της ρωσομάθειας, επομένως, τη γνωριμία των λαών με το ρωσικό πολιτισμό της χώρας συνολικά, τον τρόπο ζωής και την πολιτική της. Αυτή τη δουλειά κάνει το ινστιτούτο Γκαίτε και το γαλλικό ινστιτούτο, δεν διδάσκουν μόνο γλώσσα, κάνουν επίδειξη της ισχύος της χώρας τους. Αυτό θα έπρεπε να το κάνει και το ρωσικό κράτος. Η εκμάθηση της ρωσικής γλώσσας είναι δύσκολη, εφόσον έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε στα αγγλικά, στα γερμανικά, στα γαλλικά, βλέπουμε συνέχεια ταινίες σε αγγλική γλώσσα. Παρόλα αυτά, αν ένα παιδί ξεκινήσει από την αρχή ρωσικά, λόγω συνάφειας των δύο γλωσσών, δεν θα συναντήσει δυσκολίες. Χρειάζεται δουλειά για να διαδοθεί η ρωσική γλώσσα και τα συναφή με αυτή αντικείμενα.
Τι θα θέλατε να πείτε για να κλείσουμε εδώ τη συνέντευξη;
Αξίζει ο ελληνικός λαός να μάθει περισσότερα για τον ρωσικό λαό, για τη ρωσική ζωή, για το ρωσικό πολιτισμό και την επιστήμη και να μην παρασυρθεί στο να βλέπει τη Ρωσία, μια παραδοσιακά φιλική χώρα, ως γεωστρατηγική και πολιτική αντίπαλο.