Τα computers ψηφίζουν Ραχμάνινοφ
Σημειώσεις ενός μουσικού
Γράφει Γιώργος Κριωνάς*
Ένα ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα υπολογιστών από Κορεάτες επιστήμονες ανέλυσε τα έργα των μεγαλύτερων συνθετών κλασικής μουσικής και κατέληξε ότι ο Ρώσος συνθέτης ήταν ο κορυφαίος όλων των εποχών στην σύνθεση έργων για πιάνο!
Πολλές φορές στο παρελθόν έχει επιχειρηθεί να γίνουν συγκρίσεις με διάφορες μεθόδους ανάμεσα στους μεγάλους συνθέτες, ώστε να εξαχθεί κάποιο συμπέρασμα για το πού υπερείχε ο καθένας και ποιος τελικά πρέπει να θεωρείται ο καλύτερος όλων.
Οι ερευνητές της Μεταπτυχιακής Σχολής Τεχνολογίας Πολιτισμού του Προωθημένου Ινστιτούτου Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κορέας (KAIST), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό επιστήμης των δεδομένων “EPJ Data Science”, δημιούργησαν αλγόριθμο ο οποίος, όπως υποστηρίζουν, όχι μόνο μπορεί να κάνει αναλύσεις στη μουσική που συνέθεσαν οι κορυφαίοι συνθέτες κλασικής μουσικής, αλλά και να εξάγει αντικειμενικά συμπεράσματα για το επίπεδο του κάθε δημιουργού. Όπως αναφέρει σε δημοσίευμα της η εφημερίδα Telegraph, ο αλγόριθμος τοποθετεί στην κορυφή της λίστας τον Σεργκέι Ραχμάνινοφ με την επισήμανση ότι ο Ρώσος βιρτουόζος του πιάνου ήταν «ο πιο καινοτόμος» από όλους τους μεγάλους συνθέτες κλασικής μουσικής.
Πίσω από τον Ραχμάνινοφ ο αλγόριθμος τοποθέτησε τον Μπαχ, τον Μπραμς και τον Μέντελσον, ενώ τον Μπετόβεν τον οποίο πολλοί κριτικοί και ειδικοί στη μουσική θεωρούν κορυφαίο, ο αλγόριθμος τον κατέταξε πολύ χαμηλά, κάτω από τη μέση της σχετικής λίστας. Οι ερευνητές που δημιούργησαν τον αλγόριθμο έσπευσαν να αναφέρουν ότι μπορεί ο Μπετόβεν, του οποίου η μουσική γεφύρωσε το χάσμα μεταξύ της κλασικής και της ρομαντικής εποχής, να μην πήρε καλό βαθμό όσον αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά, αλλά κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει ότι ήταν ένας από τους συνθέτες που επηρέασαν την πορεία της μουσικής.
Το πρόγραμμα ανέλυσε 900 συνθέσεις για πιάνο από 19 κορυφαίους συνθέτες που γράφηκαν ανάμεσα στο 1700 με 1900, χρησιμοποιώντας ως κριτήριο καινοτομίας το πόσο διέφερε κάθε έργο από τα προηγούμενα που είχαν γραφτεί για πιάνο. Το πρόγραμμα χώριζε κάθε μουσική σύνθεση σε επιμέρους τμήματα (codewords), κάθε ένα από τα οποία απαρτίζεται από όλες τις νότες που παίζονται ταυτόχρονα σε μια δεδομένη στιγμή. Στη συνέχεια το πρόγραμμα συνέκρινε τις αλληλουχίες αυτών των τμημάτων ανάμεσα σε διαφορετικές συνθέσεις για πιάνο.
Το συμπέρασμα του προγράμματος είναι ότι οι συνθέσεις για πιάνο της ρομαντικής εποχής (στην οποία έζησε και έδρασε ο Ραχμάνινοφ) ήταν πιο πρωτότυπες από εκείνες της μπαρόκ και της κλασικής. Εχει πάντως ενδιαφέρον το γεγονός ότι η αξία του Ραχμάνινοφ ως συνθέτη αναδεικνύεται από ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα, όταν και στην εποχή του και αργότερα υπήρξαν αμφισβητήσεις για την ποιότητα των έργων του.
Βεβαίως τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά αν είχαν συμπεριληφθεί στην ανάλυσή τους και άλλες εργασίες εκτός από συνθέσεις πιάνου.
Υ.Γ. Το 2023 η Ρωσία θα γιορτάζει επίσημα τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Σεργκέι Ραχμάνονοφ. Το σχετικό Διάταγμα υπογράφτηκε ήδη από τον Πρόεδρο Πούτιν.
Ο Γιώργος Κριωνάς είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Κέντρου Πολιτισμού και Ανάπτυξης AVANTGARDE