Ημέρα τέταρτη
«Η Χειμερινή Βοήθεια του Μπρεχτ. Ένα μεγαλοφυές κείμενο μιας σελίδας. Μέσα σε μια σελίδα η κατάσταση στη σκηνή αλλάζει ριζικά και συνειδητοποιούμε ότι πράγματι μέσα σε ένα κλάσμα δευτερολέπτου μπορεί να αναποδογυρίσει ο κόσμος ολόκληρος».
«Πολύ ωραία η ιδέα του συγγραφέα: εκείνοι, που σκοτώνουν, μοιράζουν στα σπίτια δώρα. Είναι υπερήφανοι διαμεσολαβητές ανάμεσα στον Χίτλερ και το λαό. Και η ηλικιωμένη κυρία που δέχεται τα δώρα, καταλήγει να καταδώσει την ίδια της την κόρη. Και τέτοιες περιπτώσεις, όταν οι άνθρωποι από αφέλεια κατέδιδαν τα ίδια τους τα παιδιά, γνωρίζουμε άπειρες. Γιατί έγινε αυτό; Ποιο ήταν το κίνητρο της ηλικιωμένης γυναίκας; Πρέπει να το βρούμε, να βρούμε το νεύρο. Τα μήλα, που της φέρνουν οι Άνδρες της ΕΣΑ είναι σαν τις μπότες στο Σταυρό με την κιμωλία. Στον Μπρέχτ πάντα βρίσκουμε την παραβολή με τριπλό νόημα. Πρέπει να βρούμε αυτό το νεύρο για να ζει η ηρωίδα στη σκηνή μια ολοκληρωμένη ζωή»
«Τι έγινε; Η ηλικιωμένη γυναίκα τρελάθηκε από την χαρά. Στην ουσία την είχαν εξαγοράσει, όπως είχαν εξαγοράσει τον Άνδρα της ΕΣΑ με τις καινούργιες μπότες. Το σύστημα της εξαγοράς είναι παλιό. Κι αν δεν είχαν συλλάβει την κόρη της, αυτή η γυναίκα θα πήγαινε την άλλη μέρα πρώτη να διαδηλώνει υπέρ του Χίτλερ. Δεν είναι ζήτημα χαρακτήρος: ο άνθρωπος εξαγοράζεται. Το 99% των Γερμανών εξαγοράστηκαν, και αυτό ήταν τραγικό. Αυτός ήταν και ο πρώτος τίτλος αυτού του έργου, 99%».
«Όλα τα καλά έργα είναι γραμμένα για μας, όλα τα δύσκολα και τρομακτικά – για τους άλλους. Αν καταλάβουμε ότι η ηρωίδα της Χειμερινής βοήθειας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα πέρασε από την ευτυχία στον τρόμο, το εύρος του ρόλου γίνεται τεράστιο, Το εύρος δημιουργείται σε μια μικρή σκηνή, από ευτυχία η γυναίκα δεν συνειδητοποιεί, τι λέει: έτσι είναι, ένας ευτυχισμένος άνθρωπος δεν καταλαβαίνει τι λέει. Είναι μια κουτή ευτυχία. Σε μια νορμάλ κατάσταση η γυναίκα δεν θα έλεγε αυτά που είπε και δεν θα κατέδιδε άθελά της την κόρη της».
«Και οι Άνδρες της ΕΣΑ; Νιώθουν σαν τους Αγγέλους των Χριστουγέννων, χαρίζουν δώρα. Είναι κι αυτοί εξαπατημένοι…Το φινάλε του έργου πρέπει να είναι τρομακτικό, πρέπει να φανεί η φρίκη της γυναίκας που μόλις συνειδητοποίησε ότι κατέδωσε την κόρη και τον γαμπρό της, αλλιώς θα εξαπατάτε τους θεατές. Το νόημα του έργου θα αποκτήσει εικόνα και θα γίνει κατανοητό ότι πρόκειται για τον Τρόμο και την Απελπισία».
«Εξαπατήθηκε η γυναίκα, εξαπατήθηκε η νεολαία, αλλά και οι εξαπατημένοι Άνδρες της ΕΣΑ νιώθουν τρόμο. Τι φοβούνται; Οι ηθοποιοί δεν πρέπει να παίζουν σχηματικά τον ρόλο τους: η εξουσία εξαπάτησε κι αυτούς. Ο Άνδρας της ΕΣΑ είναι θανάσιμα τρομαγμένος άνθρωπος που φοβάται να μένει μόνος, να περπατάει μόνος».
«Είναι σημαντικό να μην παίζουμε αυτό που έγινε, αλλά αυτό που συμβαίνει τώρα. Στο θέατρο πρέπει να βλέπουμε αυτά που συμβαίνουν τώρα. Πρέπει να βλέπουμε πώς αλλάζουν τα γεγονότα, και εδώ είναι το μυστικό του θεάτρου».
«Γιατί μας αρέσει να αγαπάμε; Επειδή ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας ξανά και ξανά. Κάθε φορά που αγαπάμε μαθαίνουμε για τον εαυτό μας κάτι καινούργιο που δεν γνωρίζαμε πριν».
« Τι είναι το etude; Είναι σαν να δοκιμάζουμε ξένα παπούτσια, σαν να τα φοράμε στα πόδια μας, δοκιμάζουμε να δούμε πώς νιώθουμε, πώς περπατάμε. Στην αρχή αναλύουμε το κείμενο, μετά το δοκιμάζουμε πάνω στον εαυτό μας, στη συνέχεια αφήνουμε το κείμενο. Στα etude μπορούμε να επινοούμε το κείμενο, μπορούμε να το μεγαλώνουμε: το etude δεν έχει όρια, η σκηνή μπορεί να κρατάει 3 λεπτά ενώ το etude πάνω σ’ αυτό το θέμα -30 λεπτά. Όπως στη ζωγραφική: ο ζωγράφος πριν ολοκληρώσει τον πίνακα κάνει δεκάδες σκίτσα, και στην ιστορία της τέχνης γνωρίζουμε σκίτσα που ήταν πολύ πιο ενδιαφέροντα από τον τελικό πίνακα, γιατί το etude είναι ελεύθερο, ενώ ο πίνακας προορίζεται για πώληση και πρέπει να ληφθούν υπόψη οι επιθυμίες του πελάτη, του αγοραστή. Τα etude τα κάνουμε για τον εαυτό μας, για ν’ αρχίζουμε να ψάχνουμε την επικοινωνία…»
«Η επικοινωνία ή υπάρχει ή δεν υπάρχει. Δεν μπορεί να είναι ολίγη, όπως και η εγκυμοσύνη».
«Υπάρχει ενδομυϊκή ένεση και υπάρχει ένεση ενδοφλεβική. Πρέπει να οδηγήσετε την κατάσταση στην φλέβα, σε όλο τον οργανισμό, για να την νιώθει ο θεατής ακόμα και στα πόδια του».
«Μην φοβάστε να μην καταλαβαίνετε, να φαίνεστε κουτοί. Στο θέατρο το ενδιαφέρον προκαλεί ο άνθρωπος που αμφιβάλλει, που υποφέρει, ένας αφελής άνθρωπος και όχι εκείνος που ξέρει τα πάντα».
«Δεν χρειάζεται να πιάσετε όλη την εποχή. Πρέπει να πιάσετε το δευτερόλεπτο, τη στιγμή. Μέσα από λεπτομέρειες συσσωρεύεται η κύρια κατάσταση του ήρωα. Μετά θα μπορέσετε να παίξετε αυτή τη σκηνή γρηγορότερα, αλλά όλη η κατάσταση θα μείνει μέσα σας».