Στις 15 Ιουλίου του 1904, σε ηλικία 44 ετών, πέθανε ο Μέγας Αντόν Τσέχωφ. Παρακάτω προτείνουμε αποσπάσματα από ένα μικρό δοκίμιο για την τελευταία ημέρα του Τσέχωφ στη Γη…
«Το Μπαντενβέιλερ είναι μια μικρή λουτρόπολη στο Νότο της Γερμανίας, κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία και την Ελβετία. Απαράμιλλης ομορφιάς γερμανικά σπιτάκια με χαρακτηριστική αρχιτεκτονική, μικρά ξενοδοχεία 15-20 δωματίων, ανοιχτή πισίνα με μεταλλικό νερό στη θέση των ρωμαϊκών θερμών λουτρών, πρωτόπλαστη φύση και άψογη φήμη του ευρωπαϊκού θέρετρου, που κάθε χρόνο προσελκύει χιλιάδες διακοπούχους. Σήμερα το Μπαντενβέιλερ έχει περίπου 4 χιλιάδες κατοίκους, ενώ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ήταν δεν ήταν χίλιοι, το 10% από αυτούς – οι Ρώσοι.
Εδώ, στο Μπαντενβέιλερ, στα μέσα του Ιουνίου του 1904, έφτασε κατόπιν σύστασης του θεράποντος γιατρού του ο Αντόν Τσέχωφ, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, Όλγα Κνίπερ-Τσέχοβα. Το Σμολένσκ ήταν η τελευταία ρωσική πόλη, που αντίκρισε ο μεγάλος συγγραφέας. Μια μικρή στάση ολίγων ημερών στο Βερολίνο, και μετά – με το τρένο και την άμαξα στο Μπαντενβέιλερ.
Έχουν νοικιάσει δωμάτιο στο ξενοδοχείο «Ρόμερμπαντ», το πολυτελέστερο στο θέρετρο. Το αναφέρει σήμερα η χρυσή πλάκα στην είσοδο του ξενοδοχείου. Έχει πολύ πλούσια διακόσμηση, όπως είχε και στην εποχή του Τσέχωφ, αλλά δεν γνωρίζουμε, σε ποιο δωμάτιο έμεινε ο συγγραφέας, μια και όλα τα βιβλία του ξενοδοχείου έχουν καταστραφεί. Γνωρίζουμε όμως, ότι οι Τσέχωφ έμειναν εκεί μονάχα μια μέρα και μια νύχτα. Ο Τσέχωφ έβηχε, φτύνοντας αίμα, και ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου του ζήτησε να ψάξει για άλλο κατάλυμα για να μην έχει προβλήματα με άλλους ενοίκους.
Ο διάσημος επισκέπτης μετακόμισε στο ξενοδοχείο «Φρεντερίκ». Σήμερα λειτουργεί με άλλο όνομα, κι εδώ ο Τσέχωφ έκατσε 11 ημέρες. Το δωμάτιο ήταν ακατάλληλο, υγρό και κρύο, γι΄αυτό αναγκάστηκαν να μετακομίσουν για τρίτη φορά, στο ξενοδοχείο «Ζόμμερ», που στα γερμανικά σημαίνει «καλοκαίρι».
Στο ξενοδοχείο «Ζόμμερ», όπου σήμερα λειτουργεί η κλινική αποκατάστασης, ο Τσέχωφ έμεινε σε δυο δωμάτια. Στην αρχή – σε ένα μικρό με τα παράθυρα στο δρόμο, κάτι που δεν του άρεσε, μετά μετακόμισε στον τρίτο όροφο σε ένα άνετο δωμάτιο №106 με μπαλκόνι, όπου σήμερα υπάρχει η μαρμάρινη πλάκα «Εδώ ζούσε ο Άντον Τσέχωφ». Όχι «εδώ πέθανε», αλλά «εδώ ζούσε»…
Λόγω έντονης αδιαθεσίας, ο Τσέχωφ δεν έβγαινε σχεδόν καθόλου από το δωμάτιο, ούτε κατέβαινε για δείπνο.
Στις 14 Ιουλίου αισθάνθηκε καλύτερα. Αλλά μια ώρα μετά τα μεσάνυχτα ξύπνησε, δεν μπορούσε να αναπνεύσει και ζήτησε να φωνάξουν γιατρό. Ηρθε ο Σβέρερ, γιατρός του Τσέχωφ στο Μπαντενβέιλερ. Ο συγγραφέας ανασηκώθηκε και είπε την περίφημη φράση: «ich sterbе…», δηλαδή «πεθαίνω». Είπε επίσης, ότι δεν αξίζει να ψάξουν για οξυγόνο, γιατί μέχρι να το φέρουν, θα είναι κιόλας νεκρός. Ο Σβέρερ ζήτησε να φέρουν σαμπάνια. Ο Ράμπενεκ, Ρώσος φοιτητής, που έκανε παρέα με τους Τσέχωφ, έφερε ένα μπουκάλι σαμπάνια και ένα ποτήρι. Ο Τσέχωφ πήρε το ποτήρι, και είπε, χαμογελώντας με το φωτεινό του χαμόγελο: «Πάει ο καιρός που έχω να πιω σαμπάνια!» Την ήπιε μονορούφι, ξάπλωσε στο αριστερό πλευρό και σε λίγο ησύχασε για πάντα.
Την τρομερή σιωπή παραβίασε μόνο μια τεράστια μαύρη πεταλούδα, που εισέβαλε στο δωμάτιο. Χτυπούσε βασανιστικά στους ηλεκτρικούς λαμπτήρες, και τρελαμένη, μάταια προσπαθούσε να ξεφύγει.
Ο Τσέχωφ πέθανε στις 3 το πρωί στις 15 Ιουλίου του 1904. Πέθανε ήσυχα. Τον πήραν στο νεκροφυλακείο, τον έπλυναν, τον άλλαξαν και τον μετέφεραν στο παρεκκλήσι λίγο πιο κάτω από το ξενοδοχείο. Το φέρετρο με τον συγγραφέα τοποθέτησαν στη νεκροφόρα και επί δυο ημέρες τον αποχαιρετούσαν η πολυπληθής ρωσική κοινότητα και οι κάτοικοι της πόλης. Στο σιδηροδρομικό σταθμό το φέρετρο μετέφεραν με άμαξα, και μέχρι τα σύνορα με τη Ρωσία ο Τσέχωφ ταξίδευε σε ειδικό βαγόνι, μετά – στο βαγόνι-ψυγείο, μαζί με φρέσκα στρείδια. Και έτσι, καλυμμένο με πάγο, το φέρετρο με τη σορό του μεγάλου ρώσου συγγραφέα έφτασε στη Μόσχα.
Σήμερα στο Μπαντενβέιλερ θυμούνται και τιμούν τον Τσέχωφ σαν να ήταν δικός τους άνθρωπος. Στη μνήμη του κάθε χρόνο διοργανώνονται εκδηλώσεις, στο τοπικό πολιτιστικό κέντρο λειτουργεί μόνιμη έκθεση, αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του Τσέχωφ, και από το 1963 το πάρκο της πόλης κοσμεί η αναμνηστική πέτρα με επιγραφή: «Στον γιατρό και καλό άνθρωπο, Αντόν Τσέχωφ» . Η πόλη αυτή νιώθει περήφανη, επειδή εδώ τοποθετήθηκε το πρώτο στον κόσμο άγαλμα του Τσέχωφ, αυτό συνέβη στις 28 Ιουλίου του 1908.
«Τί να κάνουμε;Πρέπει να ζήσουμε! Εμείς, θείε Βάνια, θα ζήσουμε. Θα ζήσουμε πολλές ημέρες και νύχτες, θα υπομένουμε υπομονετικά όλες τις δοκιμασίες, που θα μας στείλει η μοίρα, θα εργαζόμαστε για τους άλλους ακόμα και τώρα, στα γεράματα, χωρίς να παραπονευόμαστε…»
Εδώ είναι όλος ο Τσέχωφ…
Πηγή: Βλαντιμίρ Ραστίχιν Ο Τσέχωφ μου, περιοδικό «Σμολενσκ», 2010, μετάφραση AVANTGARDE
