Η σκηνή της οικογένειας Σοφιανού δημιουργήθηκε από το Δήμο Σοφιανό το 1953 στην Κωνσταντινούπολη και πήρε το όνομα «Μικρή Σκηνή». Το 1960 η οικογένεια αναγκάστηκε να εγκατασταθεί στην Αθήνα, όπου η Μικρή Σκηνή παρουσίαζε τα έργα της στο Ινστιτούτο Γκαίτε για μεγάλους και μικρούς. Από τις πιο επιτυχημένες παραστάσεις: Φάουστ, Μικρός Πρίγκιπας, Φεγγαροφάναρο, Νάνος Μυταράς. Σύντομα επεκτάθηκαν στο εξωτερικό και απέκτησαν διεθνή φήμη και αναγνώριση στην Ευρώπη. Την δεκαετία του 70 ξεκίνησαν μια μακρόχρονη πορεία στην τηλεόραση. Αρχικά με την ΕΡΤ και έπειτα με τη Γερμανική τηλεόραση (ARD, Bayerischer Rundfunk, ZDF, SAT1) ειδικευόμενη στα παιδικά προγράμματα. Η οικογένεια λαμβάνει διακρίσεις για τις σειρές Φρουτοπία, του Κουτιού τα Παραμύθια και τα γερμανικά Marchen der Welt & Flickerl-Fleckerl στο Prix de Jeunesse στις Κάννες. Οι τηλεοπτικές εκπομπές τους όπως το Στούντιο Φούσκοι, η Ψαροκωστούλα, Οι Μύθοι του Αισώπου, Ποπ και Πάμε με παρουσιαστή τον Άνταμ Άρνολντ, Disney club και η Φραπαιδιά με Μαρμελλάδα απέκτησαν φανατικό κοινό μικρών και μεγάλων. Η Φρουτοπία αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παραγωγές της ελληνικής τηλεόρασης. Όλες οι κούκλες και τα σκηνικά που κατασκευάστηκαν ήταν χειροποίητα, ενώ χρησιμοποιήθηκαν πολυάριθμα ντεκόρ με έμφαση σε λεπτομέρειες (π.χ το Φρουτοπία γραμμένο σε τοίχο, με το Α γραμμένο όπως το σύμβολο της αναρχίας). Η μουσική ήταν αυθεντική, γραμμένη σε τζαζ και ροκ μονοπάτια από το Φαίδωνα Σοφιανό. Στη Φρουτοπία συμμετείχαν μερικοί από τους καλύτερους Έλληνες ηθοποιούς, όπως ο Δάνης Κατρανίδης (Αιμίλιος το Μήλο), ο Δημήτρης Πιατάς (Πίκος Απίκος), η Άννα Παναγιωτοπούλου (Μάτα η Ντομάτα), η Βάσια Τριφύλλη (Βεατρίκη το Σπαράγγι) και ο Παύλος Κοντογιαννίδης (Μανώλης ο Μανάβης). Η σειρά προβλήθηκε σε χώρες του εξωτερικού και συνεχίζει να προβάλλεται συχνά από την ΕΡΤ. Το αντίπαλο δέος της Φρουτοπίας σε δημοτικότητα, στην ιστορία των ελληνικών προγραμμάτων για παιδιά, ήταν η σειρά Του Κουτιού Τα Παραμύθια.Τη δεκαετία του ’90, η οικογένεια Σοφιανού παρουσίασε τη σειρά Disney Club, με σκετς ανάμεσα σε κινούμενα σχέδια και παρουσιαστές τους Λυκούργο και Καρολίνα για 8 χρόνια. Στη συνέχεια – και για 3 χρόνια- την παρουσίαση ανέλαβαν ο Μιχάλης, ο Χρήστος και ο Άκης. Την επιτυχία της συνέχισε η οικογένεια Σοφιανού με την οικογενειακή εκπομπή Φραπαιδιά με Μαρμελλάδα, ένα χιουμοριστικό πρωινό οικογενειακό τηλεοπτικό πρόγραμμα. Η στήλη για τις κατασκευές θεωρήθηκε από τις πιο πετυχημένες και πολλοί άρχισαν να φτιάχνουν χειροποίητα πράγματα στο σπίτι, εμπνεόμενοι από τις ιδέες της εκπομπής. Επίσης δημιούργησε την πρωϊνή οικογενειακή εκπομπή «Κουκλομέγαλοι και πολυσπόρια» με κατασκευές κουκλοθέατρο κουβέντα και τραγούδια. Μέχρι το 2010, η Οικογένεια Σοφιανού παρουσίαζε την καθημερινή σατιρική σειρά «Κρα», στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ. Σκηνοθεσία από τον Φαίδωνα Σοφιανό και την Ήβη Σοφιανού. Στο ΚΡΑ (εκ του ΚΡΑξίματος) πρωταγωνιστούν κούκλες με τη μορφή γνωστών πολιτικών, δημοσιογράφων, τραγουδιστών σε εξωπραγματικές σουρεαλιστικές καταστάσεις με βιτριολικό χιούμορ. Το ΚΡΑ ανήκει στo καλλιτεχνικό είδος «puppet cabaret». Σκληρή, δεικτική σάτιρα, αθυρόστομοι διάλογοι. Ανάμεσα στα καυστικά σκετς, παρεμβαίνουν κράζοντας και δύο κοράκια, ο μεθυσμένος Αιμίλιος και ο ρεαλιστής Βλαδίμηρος. Η Οικογένεια Σοφιανού έχει δημιουργήσει το STUDIO MABRIDA (www.mabrida.com), όπου γυρίζονται προγράμματά της για την Ελλάδα και το εξωτερικό και πλέον ασχολείται με το ανέβασμα παραστάσεων κουκλοθεάτρου για το κοινό τα Σαββατοκύριακα και τα σχολεία μέσα στην εβδομάδα. Οι παραστάσεις συνοδεύονται με περιήγηση στο μουσείο κούκλας. Περισσότερο υλικό στη σελίδα https://www.facebook.com/
Στη συνέντευξη της στο Avantgarde η Ήβη Σοφιανού μιλάει για την μεγάλη περιπέτεια της ζωής της, το κουκλοθέατρο και την ανάγκη να εκφραστούν τα παιδιά μέσα απο την τέχνη αυτή.
- Ήβη, θα ήθελα να μοιραστώ με σας μια παλιά μου απορία: γιατί στην Ελλάδα το κουκλοθέατρο δεν έχει γίνει θεσμός και συνεχίζει να αντιμετωπίζεται, θα έλεγα, ως κατώτερο, μη σοβαρό θέαμα, και κυρίως – αποκλειστικά παιδικό. Ούτε στη Ρωσία, ούτε στην Ευρώπη δεν ισχύει αυτό.
Στην Ελλάδα υπάρχει παράδοση στο Θέατρο Σκιών και αναφέρομαι στον Καραγκιόζη. Είναι κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας τόσων εκατοντάδων χρόνων στη χώρα μας, οπότε αντίστοιχη ήταν και η θεματολογία του, τουλάχιστον στις αρχές. Όταν κάτι είναι παράδοση σε ένα τόπο, δεν ξεριζώνεται, απλώς με τα χρόνια αλλάζει περιεχόμενο, βελτιώνεται και επεκτείνεται. Το Θέατρο Σκιών είναι υπέροχη τέχνη, έχει αμεσότητα, μπορείς να κάνεις σπουδαία πράγματα με μια οθόνη, ένα φως και τις δυσδιάστατες φιγούρες. Οι κούκλες και το κουκλοθέατρο δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα διαδεδομένο είδος τέχνης στην Ελλάδα, αν και μας είναι γνωστές δυό πολύ αγαπημένοι ήρωες των παιδικών χρόνων, ο Κλούβιος κι η Σουβλίτσα. Στο μεταξύ βέβαια, δημιουργήθηκαν πολλές σκηνές κουκλοθεάτρου με μαριονέτες και χειρόκουκλες που έχουν πολύ καλές προδιαγραφές Πιστεύω πως σιγά- σιγά θα κερδίσουν τη θέση που τους αξίζει ακόμα και στο ενήλικο κοινό, όχι μόνον στα παιδιά. Για να συμβεί αυτό όμως, πρέπει να τους προσφέρει κανείς ποιοτικό θέαμα, ώστε να συνειδητοποιήσουν και οι ενήλικες πόσο πολύ μπορούν να τους αγγίξουν οι κούκλες, οι μάσκες. Θέλει χρόνο ακόμα αυτό. Στην Ρωσία και την Ευρώπη είναι παράδοση οι κούκλες, δεν σταμάτησαν ποτέ να συντροφεύουν το κοινό όποιας ηλικίας, κι επομένως ότι έχει σχέση με κούκλες και κουκλοθέατρο εκεί βρίσκεται ήδη σε πολύ υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο συγκριτικά με την Ελλάδα!
- Η Οικογένεια Σοφιανού είναι εκείνη, που στην ουσία έφερε στην Ελλάδα το κουκλοθέατρο. Οι εκπομπές της τις δεκαετίες ‘80-΄90 – τόσο στην κρατική, όσο και την ιδιωτική τηλεόραση – ήταν από τις πιο πετυχημένες και πιο αγαπημένες, από παιδιά και ενήλικες, για τους γονείς. Η Φρουτοπία, Του Κουτιού τα Παραμύθια υπήρξαν μια πραγματική όαση έμπνευσης, φαντασίας και εκπαίδευσης. Γιατί τέτοιες εκπομπές δεν έχουν γίνει θεσμός; Στη Σοβιετική Ένωση υπήρχε μια παιδική εκπομπή με κούκλες, που φέτος γιόρτασε τα 50 της χρόνια, μεγάλωσε τρεις γενεές και συνεχίζει, παρόλο που η χώρα και η κουλτούρα, που την έφερε στη ζωή, δεν υπάρχει πια. Γιατί να μην μεγαλώνουν και τα δικά μας εγγόνια κι όχι μόνο τα παιδιά μας, με τις δικές σας εκπομπές;
Θα δώσω μια φλύαρη απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Όπως προανέφερα, προτού ξεκινήσουμε εμείς ως οικογένεια να εκπέμπουμε έργα μας στην τηλεόραση, στην Ελλάδα ήταν ήδη γνωστές στο ελληνικό κοινό δυό χειρόκουκλες , ο Κλούβιος κι η Σουβλίτσα. Ήταν απλό κουκλοθέατρο ως θέαμα, αλλά πολύ αγαπητό. Αυτό δείχνει, πως το κουκλοθέατρο δεν χρειάζεται χίλια- δυό για να κερδίσει την αγάπη των παιδιών. Εμείς έτυχε να έχουμε μεγαλώσει με τις κούκλες που έφτιαχαν οι γονείς μας κι έμεναν σπίτι μας, μεγαλώσαμε μαζί δηλαδή. Όπως έχω ξαναπεί, διότι είναι σημαντικός παράγοντας αυτός, ο γονείς μας δεν μας έδιναν τις κούκλες στα χέρια, για να … παίξουμε ή να τις ντύσουμε ή να τις πετάξουμε σε κάποιο ράφι. Είχαμε συγκεκριμένες ώρες που συνομιλούσαμε μαζί τους ή μας έμπλεκαν σε κάποια περιπέτεια. Κι ακόμα πιο σημαντικό, οι γονείς μας δεν το έκαναν αυτό για κάποιο διάστημα μόνον, το συνέχισαν. Μεγαλώνοντας λοιπόν κι εμείς με τον αδερφό μου κι έχοντας αγαπήσει τόσο πολύ αυτά τα «αδέρφια», παίζαμε μαζί με τους γονείς γι’ άλλα παιδιά. Κάνω όλη αυτή την εισαγωγή, για να εξηγήσω πως έτυχε λοιπόν μετά από τόσα χρόνια το « σπιτικό μας κουκλοθέατρο» να έχει φτάσει σε ένα ποιοτικό επίπεδο, δεν ήταν κάτι πρόχειρο. Ήταν επίσης ο «κοινός τόπος» μας με τους γονείς! Ήταν το χόμπι μας. Σοβαρό χόμπι. Κάναμε περιοδείες στο εξωτερικό, παρουσιάζαμε έργα για μεγάλους (όπως τον Φάουστ και τον Μικρό Πρίγκιπα και άλλα) στην Γερμανία και στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Κάποιος δημοσιογράφος είδε τις παραστάσεις μας και μας κάλεσε να ετοιμάσουμε κουκλοπεριπέτειες για την τηλεόραση της ΕΡΤ. Κι έτσι, σαν έτοιμοι από καιρό, έχοντας δουλέψει επί χρόνια σκηνικά, κούκλες κίνηση, μουσικές κι όλα αυτά, μπορέσαμε να παρουσιάσουμε εκπομπές με κούκλες που αγαπήθηκαν πραγματικά πάρα πολύ. Αυτό ανέβασε και τον πήχη για μας. Προσπαθήσαμε κάθε φορά να βελτιωνόμαστε, να κάνουμε το καλύτερο δυνατό. Δεν έχουμε παράπονο, πραγματικά. Η αγάπη που πήραμε από γονείς και παιδιά είναι συγκινητική κι είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό. Δεν ξέρω αν γίναμε «θεσμός», πάντως μας ξέρουν ως « η Οικογένεια Σοφιανού κι ο κούκλες τους» κι αυτό φτάνει. Το ίδιο ισχύει και για το γερμανικό κοινό που παρακολουθούσε επί δεκαετίες (και σε επαναλήψεις) τις εκπομπές μας, κι εκεί ισχύει το ίδιο, μεγάλη αγάπη και μέχρι σήμερα μας στέλνουν ευχαριστήρια μηνύματα για την καλή παρέα που τους κάναμε ως παιδιά. Όπως ξαναείπα, δεν μπορούμε να συγκρίνουμε Ευρώπη και Ρωσία με την Ελλάδα σε ότι αφορά στην τέχνη της κούκλας, υπάρχει απόσταση ακόμα, για να μιλήσουμε για « θεσμό»!
- Τι παραπάνω μπορεί να δώσει μια κούκλα, που μιλάει; Τι το ξεχωριστό έχει ένα κουκλοθέατρο;
Η κούκλα που μιλάει, φυσικά και είναι πιο αληθοφανής. Όμως στο κλασσικό κουκλοθέατρο, που παίζεται σε μια σκηνή κουκλοθεάτρου και το κοινό κάθεται σε μια απόσταση από την αυλαία, δεν χρειάζεται η κούκλα να κινεί τα χείλη. Η φαντασία των παιδιών ήδη την βλέπει σα να μιλάει. Εναπόκειται στον κουκλοπαίκτη να είναι άριστος χειριστής, οπότε και τα παιδιά δεν θα ασχοληθούν με το αν κινεί τα χείλη της η κούκλα ή όχι. Είναι η άρτια κίνηση, είναι η μαγική φωνή, το ενδιαφέρον δρώμενο που περνάνε στα παιδιά και στους γονείς- θεατές. Η κούκλα που μιλά και κινεί χείλη είναι μάλλον «τηλεοπτική κούκλα» όπου ο φακός κάνει « zoom in» στα πρόσωπα και δίνει τα λεγόμενα «κοντινά» πλάνα. Σε αυτές τις περιπτώσεις βοηθάει να κινεί το στόμα της η κούκλα, δεν είναι απαραίτητο μεν, αλλά βοηθάει.
Το κουκλοθέατρο είναι ξεχωριστό, διότι είναι μια πολύ γοητευτική περιπέτεια. Μοιάζει απλό, διότι οφείλει να έχει αφαίρεση, η αφαίρεση είναι δύσκολο πράγμα. Στο κουκλοθέατρο πρωταγωνιστούν οι κούκλες, τα σκηνικά και τα αξεσουάρ ωραία είναι, αλλά κι αυτά δεν πρέπει να είναι φορτωμένα και πρέπει να δείχνουν απέριττα, ώστε να « γράφει» καλύτερα η κούκλα, που δεν είναι άλλο από μια μάσκα, ένα σύμβολο. Αυτήν κοιτάς. Κι όπως κάθε μάσκα που συμβολίζει μια ιδιότητα (καλός, κακός, ύπουλος, διαβολικός κλπ) έχει μεγάλη δύναμη. Βάλτε έναν άνθρωπο να παίξει δίπλα σε μια κούκλα, και αυτός που θα δεσπόζει θα είναι πάντοτε η κούκλα! Θα σβήσει όποιον κάθεται δίπλα του. Δεν είναι μαγικό;
Θεωρώ το κουκλοθέατρο εξέχουσα μορφή έκφρασης οποιουδήποτε μηνύματος, είτε σε παραμύθι, είτε ακόμα και σε σάτιρα. Το έχω ζήσει, δεν το λέω θεωρητικά. Πολυσύνθετη τέχνη, όσο απλή κι αν φαίνεται, έχει τόση δουλειά και λεπτομέρειες σε όλα τα επίπεδα, που δεν θα μου έφταναν πολλές σελίδες για να τις αναλύσω. Και επειδή από τις πολλές αναλύσεις, χάσαμε την μυστική γοητεία πολλών πραγμάτων, δεν θέλω να υπεραναλύω.
- Δυο λόγια για την Puppeteria. Είναι ένας καταπληκτικός χώρος, όπου οι γονείς μπορούν να μοιραστούν τις δραστηριότητες – ακόμα και θεάματα – με τα παιδιά τους. Πόσο σημαντικό θεωρεί ο Έλληνας γονιός για το παιδί του την ενασχόληση με το θέατρο γενικά και με το κουκλοθέατρο ειδικά; Γιατί, όσον αφορά τη συνηθισμένη ελληνική οικογένεια, το θεατρικό παιχνίδι ως ξεχωριστή δραστηριότητα, την οποία επιλέγεις συνειδητά, δεν συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των προτεραιοτήτων, και οι ξένες γλώσσες, το ποδόσφαιρο/μπάσκετ και το μπαλέτο συνεχίζουν ακάθεκτοι να κρατούν τα ηνία;
Η Puppeteria δεν είναι η έδρα των δραστηριοτήτων μας. Έδρα μας είναι το κτήμα Mabrida Studios στο Κορωπί, όπου είναι οι εγκαταστάσεις για τα γυρίσματά μας, το βασικό ο θέατρό μας για τις κουκλο-παραστάσεις μας κι η μεγάλη Έκθεση με τις κούκλες μας, που τόσα χρόνια πρωταγωνίστησαν στις εκπομπές και στα έργα μας. Όμως, μετά από πολλά αιτήματα γονέων που δεν έχουν την δυνατότητα να έρχονται συχνά στο Κορωπί, κυρίως μεσοβδόμαδα, αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα χώρο, πολύ πιο μικρό, αλλά αρκετό, για να μπορούμε και εδώ να φιλοξενούμε παιδιά κι ενήλικες σε εργαστήρια και παραστάσεις. Καλώς να μας έρθουν! Πράγματι, ο χώρος είναι χαρούμενος και φιλόξενος, ας πούμε ένα καλλιτεχνικό ατελιέ για μικρούς και μεγάλους καλλιτέχνες, όπου τα εργαστήρια όμως προσπαθούν να δώσουν κάτι παραπάνω, μια παραπάνω καλλιτεχνική πινελιά απ’ ότι είθισται. Όσο για το μπαλέτο και τις αθλητικές δραστηριότητες, είναι σημαντικές σε μια κοινωνία παιδιών που συνέχεια… κάθονται σε κάποιο θρανίο επί ώρες ή στο σπίτι για τα μαθήματά τους ή στην τηλεόραση δίχως μέτρο (κακώς) ή σε κάποιο τάμπλετ του μπαμπά (πολύ κακώς!)
Όμως αυτό που δεν προσφέρεται στα σχολεία είναι η καλλιτεχνική έκφραση που είναι τόσο, μα τόσο σημαντική για την ψυχή μας. Τα παιδιά έχουν ξεχάσει να « κατασκευάζουν», που είναι πάρα πολύ ανησυχητική εξέλιξη! Τα παιδιά πρέπει να εκφράζονται και μέσα από την ζωγραφική, την μουσική, το τραγούδι, μέσα από το θέατρο, να παίζουν ρόλους, διότι μέσα από τους ρόλους θα βάλουν τάξη στα δεδομένα, θα αφήσουν ελεύθερο τον εαυτό τους και την φαντασία τους σε μια κοινωνία, όπου κυβερνούν μόνον τα « ΜΗ αυτό, δεν κάνει, δεν επιτρέπεται, όχι, σταμάτα κλπ». Αυτό το τρομερό πλέγμα πρέπει να μάθουν να το σπάνε με την φαντασία τους, που δεν επιτρέπεται να εγκλωβίζεται, αλλιώς θα έχουμε μια κοινωνία από ρομποτάκια. Επομένως μέσα στα «ιδιαίτερα» μαθήματα, τις εξωσχολικές δραστηριότητες -για μένα τουλάχιστον- κυρίαρχη ενασχόληση θα έπρεπε να είναι η καλλιτεχνική έκφραση των παιδιών.
Puppeteria της Ήβης Σοφιανού: Αφροδίτης 5 Νέα Σμύρνη, τηλ 2109328191 http://www.puppeteria.gr/
